سمنو پزان لواسان و رودبارقصران

سمنو پزان لواسان و رودبارقصران یکی از سنت های آیینی این شهر است که سال ها قدمت دارد و در این مراسم در کنار پختن سمنو، ذکر اهل بیت (ع) نیز انجام می شود؛ نذر پخت سمنو ویژه حضرت فاطمه زهرا (س) است.

لواسان و رودبارقصران يكي از مناطق قديمي استان تهران است كه داراي سابقه فرهنگي و مذهبي ريشه دار در استان مي باشد. در لواسان  هم مثل ديگر نقاط كشور عزيزمان يكي از نذري هاي مهم ، نذر سمنو مي باشد و سابقه اي كهن و ريشه در اعتقادات و باور هاي مردمان آن دارد.

سابقه تاریخی سمنو پزان لواسان و رودبارقصران

نكته مشترک در تمام مصاحبه ها و تحقيقات انجام گرفته اين است که كسي از سابقه تاريخی شروع اين مراسم خبر ندارد و همگي اظهار مي دارند كه از گذشتگان و كهنسالان سينه به سينه به آنها رسيده است.

مصاحبه با صغری خانم درباره سمنو پزان لواسان

صغری خانم در روستاي كند عليا كه خود از قديم نذر سمنو داشته  مي گويد:

از وقتي كه به خانه شوهر آمدم ، مادر شوهرم نذر سمنو داشته  آنهم براي شوهرم ، كه در جواني مريضي سخت (اودُه) مي گيرد  و آنها هم برايش نذر سمنو مي كنند دو نفر ديگر هم همان مريضي را در همان محل مي گيرند ولي آن دو بهبود پيدا نمي كنند ولي پسر  صغری  خانم شفا يافت و به يمن همين سلامتي هر ساله نذر سمنو را ادا مي كردند تا مادر شوهرش به رحمت خدا مي رود ، پس از آن مي گويند ايشان كه فوت كرد و ما هم نذري ندادیم و سمنو پزان را قطع مي كنند و پس از آن اتفاقات عجيبي و بلاهايي ير سرشان مي آيد؛ مثل سكته كردن خود صغری خانم ، مريضي پسر و عفونت چشم نوه اش و… كه دوباره سمنو را نذر مي كنند كه در آن خانه باز هم بساط سمنو بر پا مي شود و همگي الان صحيح و سالم هستند.

محله های سمنو پزان لواسان و رودبارقصران

سمنو پزان لواسان بیشتر در روستاهای کند ، ناصرآباد ، راحت آباد و محله های سبو کوچک سبو بزرگ و تیمورآباد و ناران و گلندوک و جائیج است.

سمنو پزان در رودبارقصران بیشتر در اوشان، ایگل و باغگل و آهار و زایگان و گرمابدر ، میگون و رودک است.

نيت سمنو

نذر سمنو بايد با نيت پاک و دلي صاف و با اخلاص و بدور از ريا  باشد كه در اينصورت حتماَ حاجت روا مي شود.

نذر سمنو براي رفع انواع گرفتاري ها مثل شفاي بيماران ،  بچه دار شدن و..  و گرفتن حاجات مختلف مثل يافتن شغل و ازدواج از دير باز مرسوم بوده كه نقش زنان در آن پر رنگ تر از مردان بوده است.

حتي عده اي از مردم نذر مي كنند كه پاتيل ، آبكش ها ، لگن ها ويا ديگر ظروف سمنو پزان را بشويند هر كس از ديگري سبقت مي گيرد و كلي خواهش و تمنا از باني مراسم  دارند و اگر جواب منفي بگيرند به باني و يا ديگري كه مشغول شستن بود ميگويند : شما مي خواهيد ما را از اين فيض محروم كنيد و فقط خودتان …. !؟

رسم ها و باورها سمنو پزان

• روشن كردن زير پاتيل سمنو در ابتدا و برداشتن درب سمنو در انتها ، وظيفه صاحب سمنو است.
• برخي شمع نذر مي كنند و كنار پاتيل سمنو روشن مي كنند.
•  يكي از قويترين اعتقادها اينست كه افراد ناپاكک در مراحل سبز كردن ، بار گذاشتن ، هم زدن و دم كردن سمنو نبايد حضور داشته باشند كه اگر كسي نا پاک بيايد سمنو خراب مي شود يعني ترش مي شود ويا سر مي رود كه اصطلاحاَ مي گويند سمنو مي دود و از پاتيل فرار مي كند.
•  افراد نظر تنگ (بد چشم) هم اگر سر سمنو بيايند سمنو خراب مي شود .
• صغری خانم در روستاي كند مي گفت : يكبار يك نفر آمد و پس از مشاهده تشت هاي گندم جوانه زده گفت  آآآ چقدر زياد ! چه جاني داري كه اين همه گندم سبز كردي ! چه جوري آنها را درست مي كني!؟! بعد از آن تمام گندمها خراب شد.
•  پس از آماده شدن سمنو صبح كه روي ديگ توسط صاحب سمنو برداشته مي شود بعضي اوقات روي قيماق آن اشكالي شبيه پنجه دست ويا نوشته هايي مثل الله محمد علي و… نقش مي بندد كه بر اين باور هستند كه نذرشان قبول شده و به تاييد حضرت زهرا (س) رسيده است. (تقريباً تمام افراد مورد تحقيق اين موضوع را نقل كردند.)
•  در مراسم سمنو پزان چشم نظر خيلي مهم است بنابراين مدام بساط آتش و اسپند و قرائت صلوات بر پا ست.
•   برخي از كساني كه سر سمنو حاضر مي شوند بخصوص آنهايي كه بار اول است كه حاضر مي شوند تحفه اي مثل:كله قند، نبات،آجيل ، شيريني ، ميوه و… مي برند.
•  در آخرين مرحله كه درب پاتيل سمنو را مي گذارند برخي يك يا چند تكه سنگ كوچك را به بدنه پاتيل مي چسبانند(بدون افزودن ماده اي) و اعتقاد دارند كه اگر سنگ نيافتد حاجت روا خواهند شد.
•  براي مراحل پخت و آماده سازي افراد همه با دعوت مي روند وكسي را اگر دعوت نكنند، نمي رود و با خود مي گويد: حتماَ خوششان نمي آيد كه بروم.
• برخي افراد يراي سمنو پزان نذر هايي كوچك مي كنند و به باني اصلي سمنوپزان مي دهند ولي خيلي از بانيان سمنو نمي پذيرند چون بر اين باور هستند كه نذر سمنو بايد با دلي پاک و صاف باشد و پولي حلال ! و آنها هم كه از دل ونيت ديگران اطلاعي ندارند و نگران هستند كه با اضافه شدن آن اجناس سمنو خراب شود.
• مراسم سمنو پزان از همان ابتدا با دعا و ثناء همراه است ولي شبي كه آنرا هم مي زنند و دم مي كنند ميهماناني هم دعوت مي كنند و از يك مداح اهل بيت هم مي خواهند كه روضه خواني كند و معمولاَ روضه حضرت رهرا (س) را مي خوانند ولي ذكري از ديگر ائمه اطهار هم مي شود.
• هنگاميكه درب سمنو را گذاشتند كنار پاتيل سمنو يك سجاده پهن مي كنند و اعتقاد دارند كه براي حضرت زهرا(س) است و كسي روي آن نماز نمي خواند ولي پشت سر آن خيلي ها مشغول راز و نياز ونيايش و نماز شب مي شوند و برخي قرآن هم مي خوانند تا نماز صبح.
• سمنو را معمولاَ زمستان و همراه با برف مي پزند.
• در شب سمنوپزان، افراد فامیل، آشنا و صاحب نذر با یکدیگر دور دیگ سمنو جمع می شوند و در کنار هم دعا و نیایش می کنند. در این مراسم، افراد نذر می کنند که در صورت برآورده شدن حاجت شان، سهمی از آرد و گندم یا مغز بادام را برای تهیه سمنوی سفره هفت سین به اشتراک بگذارند.
• پس از گذشت حدود 18 ساعت از پخت سمنو، آن قرمز و بدون آب شده که اصطلاحاً به آن حلوای سمنو می گویند، مدتی بدون آب به طور مرتب هم زده می شود تا بوی خومی آردها به خوبی جذب شود. سپس آب به آن اضافه شده و به شربت تبدیل می شود. در این مرحله، همچنان به طور منظم هم زدن ادامه داده تا به غلظت دلخواه برسد. سپس زیر آن خاموش می شود و دو عدد حصون درب پاتیل گذاشته می شود. برای حفظ طعم و بوی سمنو، پارچه ای تمیز بر روی درب پاتیل قرار داده می شود. همچنین، یک سینی حاوی قرآن، آب، شمع، شانه، سورمه، نبات، شکلات و آینه روی پاتیل قرار می گیرد تا سمنو تا صبح دم بکشد.
• صبح فردا پس از نماز با ذکر و صلوات بر محمد و آل محمد(ص) درب پاتیل را توسط بزرگان و سادات جمع باز می شود و با هم زدن روغنی که از مایه آن جمع شده مخلوط می کنند و کار تقسیم آغاز می شود.

مراسم سمنو پزان لواسان از دیرباز بخشی از مراسم آئینی و مذهبی در شهرهای مختلف ایران بوده است. بنیانگذار اصلی این مراسم حضرت فاطمه زهرا (س) می باشد. این مراسم در فصل پاییز و زمستان و نزدیک بهار و همچنین به مناسبت نوروز و فرارسیدن سال نو برگزار می شود.