جائیج لواسان

جائیج یا جاییج یکی از محله‌های شهر لواسان در استان تهران است که در گذشته و تا پیش از تأسیس شهرداری لواسان ، یکی از آبادیهای لواسان کوچک بود که به همراه سایر محله ها در سال ۱۳۴۹ در شهر لواسان ادغام گردید. این محله همان آبادی است که نام رودخانه جاجرود از آن گرفته شده است. جائیج که بسیاری آن را جاج می نامند، از محله های بسیار قدیمی لواسان است. این محله در جنوب غربی محله گلندوک و متصل به آن و در کنار بلوار امام خمینی لواسان و در شمال رودخانه جاجرود واقع است.

باغهای محله جائیج از آب قنات و رودخانه کندرود (لوارک)  مشروب میشود و در گذشته ۵ هکتار کشتزار گندم و ۱ هکتار کشتزار جو و ۱ هکتار باغ و قلمستان داشته و محصولش گندم و جو و لوبیا و میوه‌اش سیب و آلبالو بوده که با رشد شهرسازی و شهرنشینی بسیاری از آن باغات و مزارع تبدیل به ویلاها و ساختمان های جدیدالاحداث شده است که از جمله آن شهرک سپاه ، شهرک آزادگان (مخابرات) و شهرک پرواز لواسان است.

در این محله زیارتگاهی به نام امامزاده عبدالله وجود دارد که هر ساله بسیاری از مراسم مذهبی از جمله گردهمایی همه دسته جات عزاداری محله های شهر لواسان در ظهر روز عاشورا در صحن اطراف آن که گورستانی قدیمی است، برگزار می گردد. این امامزاده به همراه امامزاده فضلعلی ناران لواسان مقدس ترین مکانهای شهر لواسان محسوب می گردند.

جائیج

برخی از مردم جاج را با چاچ که شهری باستانی در فرارودان (آسیای میانه) بوده و در آن کمان های جنگی ممتازی ساخته می شده و در شاهنامه نیز از آن نام برده شده اشتباه می گیرند. لازم به ذکر است که چاچ همان شهر تاشکند پایتخت ازبکستان می باشد که در کتب قدیمی کمان مرغوبش معروف بوده است.

جائیج محله کهنه و باستانی است و در عهود قدیمه آبادتر و مهمتر از دیگر نقاط لواسان بوده است، چنانکه نام رودخانه جاجرود به نام این آبادی است و از آن مشتق شده است. در کتاب طرائق الحقائق مذکور است که سه دانگ جائیج وقف مدرسه صدر است که از مدارس مشهور طهران است.

محمد حسن صنیع‌الدوله ملقب به اعتمادالسلطنه در مرآت البلدان در باب این آبادی و قدمت آن مقالتی نوشته است که پاره‌هایی از آن بشرح ذیل است : « جائج قریه‌ای است از قرای لواسان.در این زمان در این قریه زیاده از سه‌چهار خانوار دیده نمی‌شود، لکن از خرابه و آثار چنین معلوم و مستفاد می‌گردد که جائج محل آباد معتبری بوده امامزاده‌ای در جائج مدفون است موسوم به امامزاده‌عبد اللّه از اولاد حضرت امام موسی کاظم علیه السلام. رود جاجرود منسوب به این‌آبادی بوده، و اصلاً جائجه رود از کثرت استعمال جاجرود شده»……وی (محمد حسن صنیع‌الدوله) سپس صورت مراسله‌ای را که به آکادمیسین روسی ، برنهاردارن مصحح تاریخ طبرستان مرعشی به مناسبت یافتن محل خانه علی کامه مذکور در آن کتاب نوشته،نقل کرده و در ضمن آن نامه چنین گفته: «…به تاریخ سه شنبه هفتم جمادی‌الاولی سنه هزار و دویست و نود و شش هجری مطابق بیست و نهم آوریل سنه هزار و هشتصد و هفتاد و نه مسیحی این بنده در رکاب مبارک اعلیحضرت شاهنشاه ایران ناصر الدین شاه خلداللّه ملکه و سلطانه به قصد شکار قوچ و میش…به قریه گلندوک واقعه در لواسان کوچک از اعمال طهران سفرنمود… از قریه گلندوک که خارج شدیم، تقریباً وصل به قریه مزبوره مختصر آبادی که مقبره امامزاده با گنبد سفید از گچ داشت به نظر رسید، معلوم شد که این آبادی موسوم به جائیج است و امامزاده معروف به امامزاده عبد اللّه از اولاد حضرت امام موسی الکاظم علیه السلام می‌باشد. از قریه که گذشتیم تا انتهای اراضی و مزارع که وصل به رودخانه جاجرود می‌شود.

با آنکه زمین را مزروع کرده‌اند آثار خرابه و آبادی قدیم از قریه جائج الی کنار رودخانه جاجرود تا نقطه‌ای که کنار رودخانه بالای تلی واقع است که موسوم به حصارک می باشد هویداست. در این نقطه آثار خرابه‌های زیاد و آبادی شهر قدیم آشکار و مشهود می‌باشد ،علی الخصوص تپه مخروطی‌الشکل که طبیعی است نه مصنوعی و در کنار رودخانه واقع شده و معروف است به‌تپه گنجی ، و انتهای آبادی قدیم به ساحل رودخانه آنجا بوده که جمعی از قدیم به تصور گنج چند موضع آن تپه را شکافته اما از قرار تقریر اهل بلد جز مار زیاد هیچ نیافته‌اند . خلاصه گمان مخلص این است که وجه تسمیه این رودخانه به جاجرود به‌اصطلاح حالیه و جاجه‌رود به اصطلاح ظهیر الدین صاحب تاریخ طبرستان این است که به واسطه قرب جوار قریه حالیه جائج و شهر یا قصبه قدیم جائج به این رودخانه به‌جائجه رود موسوم شده بعدها از کثرت استعمال جاجه‌رود می‌شود، رفته رفته آن‌را جاجرود می‌گویند…[در کنار آن] هیچ قریه و آبادی از قدیم و جدید نبوده ونیست که اسم او مشابه به جاجرود باشد مگر همین قریه جائج که از آثار و علائم خرابه‌ها معلوم می‌گردد که شهر کوچک یا قصبه بزرگی بوده، و اعظم قرا و آبادیهای قصران علیا که لواسان حالیه باشد محسوب می‌شده…به اتفاق دکتر طولوزان حکیم باشی رسیدیم به آثار خرابه زیاد که انتهای آبادی قدیم جائج بوده و حالا آنراحصارک می‌نامند. محتمل است این نقطه که حالا به حصارک موسوم است قلعه ومحکمه آبادی شهر جائج بوده، که اعراب بعد از استیلا و غلبه بر ایران یا خودشان در این محل مساعد بنای این قلعه را نموده‌اند، یا از قدیم ایرانیان به جهت حفظ یکی از راههای مازندران که از افچه و لار به بلده نور و رویان و از آنجا به مازندران می رفته است ، بنای این قلعه را کرده و به جهت محقری محکمه که چندان عظمتی نداشته ، حصارک نامیده و به صیغه تصغیر خوانده‌اند.»

لواسان

در باب آثار خرابه‌هایی که صنیع الدوله بدان اشارت کرده ، مرحوم دکتر حسین کریمان استاد سابق دانشگاه شهید بهشتی(ملی) محل قصر علی بن کامه دیلمی از سرداران آل بویه و فرمانروایان تبرستان و دیلمستان را در حدود حصارک احتمال داده است و اشارت کرده که در آن حدود قلاع قدیمی نیز وجود داشته که با نام فارسی «کلا» و یا«کلاک» که به معنی قلعه است ، خوانده می شده(قلعه معرب کلا ، کلاک و کلات است) و نام آبادی کلاک و نجارکلا در مدخل راهی که از طریق دره جاجرود، از دماوند به گلندوک و افچه در لواسان می‌رسد، دلیل این دعوی است، چنانکه لشکرک (لشکرگاه) و حصارک مذکور در فوق نیز در سرراه ری به گلندوک و افچه واقع گردیده است. و اگر بنای آن قلاع به بعد از اسلام مربوط باشد ، بی‌تردید باید آنرا منتسب به مازیار دانست، زیرا وی در کوهستانها قلعه‌ها و در هر جا که گذر راهی نشان می‌دادند یا امکان عبور می‌رفت دربندهایی ساخت ، و راه جائیج و گلندوک نیز مدخل رویان و طبرستان است که وی در آنجا پادشاهی داشته است . به هر حال آثار کهنه و بلایه آن‌حدود قابل بررسی کامل و هر گونه تحقیق است و این مقدار مطلب در این مقام جهت شناختن عظمت و اعتبار جائیج در روزگار باستان درج افتاد.